HİSTEROSALPİNGOGRAFİ (HSG)
ENDİKASYONLARI
Tubal açıklıklığın değerlendirilmesinde ilk yapılması gereken HSG’dir.
Tubal obstrüksiyonlar, stenozlar, hidrosalpenks, tüberküloz salpenjiti vb patolojiler değerlendirilebilir. Tubal operasyonlar sonrası değerlendirmelerde de kullanılabilir. En sık kullanımı tubal patolojilerin değerlendirilmesi içindir.
Submüköz myom, endometrial polip, intrauterin yapışıklıklar, intrauterin patolojiler ve adezyonlar değerlendirilebilir.
Uterin anomaliler; arcuat uterus, septat uterus, uterus didelfis vb değerlendirilebilir.
Çekim esnasında servikal kanaldan kontrast maddenin verilmesi esnasında servikal kanalın durumu da değerlendirilebilir.Dilate bir servikal kanal servikal yetmezlik açısından anlanmlı olabilir.
Submüköz myomlarda, poliplerde ve adezyonlarda dolma defekti şeklinde izlenebilir.Ancak burada dikkat edilmesi gereken bazı HSG uygulamalarında hava kabarcıklarının da dolma defekti gibi görüntüler oluşturabileceğidir.Uterus içinde dolma defekti yapan hava kabarcığı; sınırlarının net olması ve bazı durumlarda çevre dokulardan ayrı oluşu ile ayrılabilir.
Tbc salpenjitinde tubal darlık, genişlik, tıkanıklık gibi düzensizlikler izlenebilir. Ayrıca kalsifikasyon varsa izlenebilir.
KONTRENDİKASYONLAR
Gebelik, gebelik şüphesi, pelvik enfeksiyonlar, mens öncesi ve sonrası erken dönem, anormal uterin kanamalar, yeni küretaj sonrası, kontrast maddeye aşırı duyarlılık, renal ve kardiyak hastalık durumlarında kontrendikedir.
ZAMANLAMA
Siklusun 6-11.günleri arasında yapılması önerilir. menstürasyon sonrası ile ovulasyon öncesi dönemde yapılır.
ANTİBİYOTİK PROFLAKSİSİ
Kronik PID’si olanlarda sedimentasyon değeri bakılıp yüksek olanlarda eritromisin veya tetrasiklin verilmesi uygun olabilir.
Pelvik enfeksiyon olmaması istenir.
Bazı klinikler enfeksiyon riski nedeniyle rutin antibiyoproflaksisi uygulamaktadır. (3-5 gün sürelerle) (işlemden önceki gün doksisiklin 100 mg 2x1 başlanabilir)
ANALJEZİ
İşlem sedoanaljezi altında ya da paraservikal ve/veya intrauterin anestezik enjeksiyonları ile yapılabilir.
Parenteral analjezikler, oral analjezi veya oral cytotec gibi birçok farklı yöntemler kullanılmaktadır.
HSG’DE YAPILAN DEĞERLENDİRMELER
UTERİN KAVİTEDE BOZUKLUK ve DİSMORFİK UTERUS
Uterin kavitenin üçgen görünümünün bozulduğu durumların tanımlanmasıdır.
FUNDAL ALANDA DÜZENSİZLİK ve DİVERTİKÜLER GÖRÜNÜM
Adenomyozis vakalarında fundal alanda myometriuma doğru düzensizlikler, divertiküler görünümler ve kontrast madde geçişleri izlenebilir.
ENDOMYOMETRİAL JUNCTION DÜZENSİZLİKLERİ
Adenomyozis vakalarında bu junction bozulmuş olarak görülebilir. Uterin kavitenin tüm duvarları bu açıdan değerlendirilmelidir.
HAVA KABARCIKLARI
Yumurtak hipodens baloncuklar şeklinde. uterin boşluk içinde. genellikle etrafı çepeçevre opak madde ile çevrili görünürler.
Tam olarak tanımalanbilmesi için önceki çekim görüntülerine bakılmasında fayda vardır. Önceki çekimlerde yer değiştiği görülebilir.
TUBAL SPAZM
Köpek kulağı görünümünün distalinde gelişen tıkanıklıklarda tubal spazm olabileceği düşünülür.
TUBAL OKLUZYON
Köpek kulağı görünümünün proksimalindan gelişen tıkanıklıklarda tubal oklüzyon olabileceği düşünülür.
TEK TARAFLI TUBAL TIKANIKLIK
Bu vakaların oldukça önemli bir kısmının uterin spazma bağlı olabildiği ifade edilmiştir.
ÇİFT TARAFLI MİD-TUBAL BLOKAJ
Tüberküloz vakalarında bu durum akılda bulundurulmalıdır.
MİD-TUBAL BLOKAJ
Tüberküloz vakalarında bu durum akılda bulundurulmalıdır.
INTRATUBAL ADEZYONLAR
Siyah benekler tarzında tüp içinde izlenirler. Kötü prognoz düşündürürler.
İNTRATUBAL DİVERTİKÜLLER
Endosalpenksten myosalpenkse divertiküller gelişmesi durumuna ‘Salpenjitis İstmika Nodoza – SİN’ denilmektedir.
SALPENJİTİS İSTMİKA NODOZA – SİN
SİN infertiliteye neden olan bir durumdur ve bu durumda salpekjektomi yapılması önerilir.
İŞLEMİN YAPILIŞI
Kontrast madde enjektöre çekilir.
Hasta X-ray cihazda dorsal supin pozisyonda yatırılır.
Spekulum takılır.
Serviks ve vajen iyotlu solüsyonla temizlenir.
Serviks tek dişli tenakulum ile tutulur.
Cohen kanülü servikal kanala yerleştirilir ve tek dişliye sabitlenir.
İşlemi gerçekleştirecek kişi kurşun yelek ve boyunluğunu giyer.
Enjektör yerleştirilir.
Tek dişli ile yeterli kuvvetle uterus aksı düzleşecek kadar traksiyon uygulanır.
Devamlı veya aralıklı görüntüler alınarak kontrast maddenin peritona kadar geçişi izlenir.
Kontrast medde çok ani ve hızlı verilirse ağrıya neden olabilir ve hatta tubal spazma neden olabilir.
Kontrast madde önce servikal kanaldan sonra sırasıyla uterin kavite dolar, sonra tubalardan geçer ve tuba kenarından kontrast maddenin batın boşluğuna geçişi izlenir.
Tek veya çift taraflı geçiş olursa peritonda kontrast maddenin birikimi izlenebilir.
Batına geçen kontrast maddenin koleksiyonu izlenir.
Her iki tubadan geçiş olduğu izlenince işleme son verilir.
Genellikle 15-20 ml arası kontrastlı madde ile yeterli görünüm ve işlem sağlanır.
İşlem sırasında kontrast madde verilirken hafif bir zorlanma olabilir. Uterus aksı düzleştirlecek kadar traksiyon uygulanır ve enjektöre uygulanan basınç hafif arttırılır. Basınçlı enjeksiyon sırasında tubalarda hafif bir stenoz veya spazm var ise bu genellikle basıncın arttırılması ile aşılır ve tubalardan kontrastlı madde geçişi olur.
İNTRAVAZASYON
Basınçlı enjeksiyon sırasında tubalarda enfeksiyon, malignite, anmaliler, agenezi, disgenezi vb… birçok tıkanıklık sebebiyle verilen maddenin basıncı uterus içinde aşırı düzeyde artabilir ve tubalardan geçemez ve uterus damarlarına geçerek damar trasesi boyunca yukarı doğru yükseldiği ve iliak damarlara doğru çıktığı hyizlenebilir. (intravazasyon)
KOMPLİKASYONLAR
KARIN AĞRISI
Uterin distansiyon ve periton irritasyonuna bağlı ağrı hissi olabilir.
BAYGINLIK HİSSİ, FENALAŞMA ve HİPOTANSİYON
Anestezi altında yapılmıyorsa servikal traksiyon veya basınçlı kontrast enjeksiyonu sırasında vagal yanıta bağlı baygınlık hissi, fenalaşma hissi, hipotansiyon vb semptomlar görülebilir.
SERVİKAL LASERASYONLAR
İşlem sırasında aşırı traksiyon uygulanırsa servikal yırtılmalar görülebilir.
TUBAL SPAZM
Tubal veya kornual spazma bağlı geçiş olmadığı düşünülen durumlarda i.v. hyosin N-butil bromur (HNBB) uygulanabilir veya amilnitrit inhalasyonu uygulanabilir. (Amilnitrit uçucudur ve koklatılarak etkisi sağlanır)
ALLERJİK YAN ETKİLER
İyotsuz kontrast madde ile daha az alerjik yan etkiler sağlanabilir.
UTERİN RÜPTÜR
Basınçlı enjeksiyona bağlı uterin rüptür vb komplikasyonlar da bildirilmiştir. Ancak oldukça nadirdir.
SALPENJİTİS İSTMİKA NODOZA
kontrast maddenin tubal istmik kısma fragmante olmasıdır. Endometriozis ve tubal divertiküllere bağlı görülebilir.
KONTRAST MADDELER
Suda veya yağda eriyen kontrast maddeler kullanılabilir.
SUDA ÇÖZÜNENLER
Suda çözünenler yağda çözünenlere göre daha kısa sürede emilirler, ekstravazasyon ya da lipid granüloma oluşumuna bağlı lipid embolisi riski taşımazlar.
YAĞDA ÇÖZÜNENLER
Yağ bazlılar daha az uterin kramplara neden olurlar, tubal yapıların daha iyi rezolüsyonunu sağlarlar ve işlem sonrası daha yüksek spontan gebelikler elde edilir.
TİCARİ PREPERATLARI
Ultravist, omnipaque, lipiodol ülkemizde bulunan kontrast maddelerdir.
